Muharrem'in Farklı Ritüeli "Ağ Köynek" (Foto)

Ağ Köynek destesi çok eski bir gelenektir.Mekandan mekana, ülkeden ülkeye değişiklikler göstermektedir. Ama yapılan araştırmalar Ağ Köynek destesinin esasen bir Azeri Türk geleneği olduğunu ortaya koymaktadır ve diğer kültürlere bu kültürden yayıldığı bilinmektedir.

Bu deste Hz. İmam Huseyn (a.s)'in "Yardım edecek kimse yok mu?" nidasını duymaktan ziyade bu nidayı  yüreklerinde hisseden İmam Huseyn aşıkları, ona ensar ve azhab olduklarını, onun yardımına hazır olduklarını ve onun uğruna canlarını vermeye hazır olduklarını bildirmek için kefenler giyip saf tutarlar. Bu grup için "Ağ Köynekler" ya da Türkçe ismiyle Beyaz Gömlekler, başka bir isimle "Kefen Puşan" yani kefen giyenler isimleri kullanılır.
Bu grup iki saf halinde olup yüz yüze durarak kısa sloganlarla haykırarak belli ritüellerle hareket ederler.
Yana doğru küçük adımlar atarak, birbirlerinin belini bir elleriyle kavrar ve yek vücut olduklarını gösterirler. Diğer ellerinde ise hançer yahut kılıç bulundururlar. Bu kortejlere "Şah Hüseyin, Vah Hüseyin" sözlerinin zamanla değişmiş haliyle "Şahse Vahse" desteleri de denir.

Genelde iki mısralık beyitlerin yarısını bir taraf söyler, diğerini diğer taraf cevaplar. Örnek olarak bir taraf Şah Hüseyin derken, diğer taraf da Vah Hüseyin diye karşılık verir.
Ağ Köynek destesi yalnızca Hz. Huseyn'in değil, onun dostlarının da acılarını dile getirir.Hz. Huseyn'in acısının içerisinde Hz. Hasan'ı da anar, acıları beyitlerle harmanlarlar.
Bir taraf Hasan Vay, diğer taraf Huseyn Vay der.
Bir taraf Hasanı Can Huseyn'e,
Diğer taraf Canım Kurban Huseyn'e  diye karşılık verir.
Ağ Köyneklerin bilinen, kalbimize işlemiş en güzel beyitlerinden bazılarını şöyle sıralayabiliriz;

"Öldürdüler Huseyni Sahra'yı Kerbela'da
Yaren başın sağ olsun meydanı Kerbela'da,"

"Nice kan ağlamasın taş bugün?
Kesilip yetmişiki baş bugün."

gibi beyitlerle Kerbela'da 72 kişinin şehit edildiği dillendirilir. Ayrıca Hz.Huseyn'in yakınlarının acıları da bu beyitlere yansır.

"Abbas ağam vay menim,
Golsuz ağam vay menim"

diye Hz. Abbas'ın şehit olmadan önce kollarının kesildiğini feryatlara dökerler.

"Saldılar attan Ali Ekber'i,
Sesledi Abbas alem perveri"

sözlerinde Hz. Ali Ekber'in attan düşerken amcası Abbas'ı yardımına çağırdığı anlatılır.

"Vurun başa deyin Kasım ağam vay!
Toyu yasa dönen Kasım ağam vay!"

beyitiyle de Hz. Kasım'ın, Hz. Huseyn'in kızıyla nişanlanıp muradına ermeden şehit edilişi anlatılır.

"Alem karalı geldi,
Ağam yaralı geldi,

Çadırı karalanmış ağam vay,
Bin yerden yaralanmış ağam vay!

Şahı şehidin yitirip Zülcenah,
Ganına galtan olup Zülcenah"

şeklindeki Şahse beyitleriyle Hz. Huseyn'in şehadeti ifade edilerek bu acı zirveye taşınır. Bu acıların doruğa ulaştığı sırada kendilerinden geçen Ağ Köynek destesi kamalarla başlarını yarıp kanlarını Hz. Huseyn'in kanına katmaya çalışırlar.
Bunu yaparken adeta kendinden geçen insanların kendilerine zarar vermemesi için onların yanlarında bulunan kişiler ellerindeki değneklerin önüne tutarak buna engel olurlar.

Günümüzde bir kısım yerlerde bu gelenek devam ederken, bu uygulamanın anlaşılmasının çok zorlaştığı ve amacına hizmetten ziyade zararlı olmaya sebebiyet verdiği için Türkiye Caferileri Lideri Selahattin Özgündüz'ün Huseyn aşıklarına çağrısıyla kama kullanıp kafa yarmak yerine Hz. Huseyn uğruna kan bağışı yaparak hayat kurtarma geleneği oturtulmuştur.

Ağ Köynek desteleri aynı ruhla, aynı beyitleri söyler ve bu uğurda kanlarını verebileceklerini ifade etmek için de boyunlarına kırmızı kuşaklar bağlar ve Kızılay'a kan bağışında bulunurlar.
Bu uygulama diğer ülkelerde de ilgi görmüş ve giderek yaygınlaşmıştır.

Ehl-i Beyt, 18 Kasım 2012 06:26