Irak`ta Dengeleri Değiştirecek Seçim

2005′te boykota giden Sünnilerin de girdiği seçimin,  siyasi dengeleri değiştirmesi bekleniyor. Süleymaniye, Dohuk, Erbil ve Kerkük′te ise yerel seçim yıl sonuna doğru olacak. 

Irak halkı, ABD′nin 2003′te başlayan işgalin ardından 31 Ocak 2005′te yapılan ilk seçimin ardından bir kez daha sandık başında.

İlk yerel seçimler öncesindeki Şii-Sünni çatışmaları ülkeyi iç savaşın eşiğine getirmiş, şiddetin gölgesindeki seçimleri Sünni partiler ise boykot etmişti. Bugünkü yerel seçimler tüm siyasi oluşumlar için büyük önemde. Seçimlerin ülkedeki siyasi dengeleri değiştirmesi bekleniyor.

Yerel seçimlerde 14 eyaletteki 440 sandalye için 14 bin 400′den çok aday yarışacak. Adayların yüzde 27′si kadın. Yerel seçim, Bölgesel Kürt yönetimi kontrolündeki Erbil, Süleymaniye ve Dohuk kentlerinin yanı sıra Irak′ın en sorunlu kenti Kerkük′te ileriki bir tarihte yapılacak.

Kürt yönetimi Süleymaniye, Erbil ve Dohuk′ta yerel seçimler bölge parlamento seçimleri ile birlikte yapmayı planlıyor. 19 mayısta bölgesel Kürt Parlamentosu seçimi var. Kerkük′te ise BM ve Irak Parlamentosu′nun oluşturduğu komisyonların çalışmalarının bitmesinin ardından komisyonların mart sonunda vermesi beklenen rapor dikkate alınıp yerel seçim yapılacak.

SEÇİMLERE KATILIM YÜKSEK

Sabahın erken saatlerinde oy verme merkezlerine gelen Iraklıların seçime büyük ilgi gösterdiği bildirildi.

Bağdat′taki Yeşil Bölge′de oyunu kullanan Irak Başbakanı Nuri El Maliki, seçime katılım oranının yüksek olmasının memnuniyet verici olduğunu söyledi.

Maliki, basına yaptığı açıklamada, ′′Elimizdeki bilgilere göre Iraklıların önemli bir bölümü seçimde oy kullanıyor. Bundan dolayı mutluyum. Bu tüm Iraklıların başarısıdır. Herkesi oy kullanmaya davet ediyorum′′ dedi.

BM Genel Sekreteri′nin Irak Özel Temsilcisi Staffan de Mistura da başkent Bağdat′ın 110 kilometre batısındaki Ramadi′deki oy kullanma merkezini ziyaret etti ve ′′şu ana kadar prosedürün çok iyi uygulandığını′′ belirtti.

Ramadi′nin başkenti olduğu El Anbar vilayetinde, 2005′teki seçimlerde Sünnilerin boykotu nedeniyle oy kullanma oranı yüzde 2′de kalmıştı. 

SÜNNİLER BU KEZ SANDIK BAŞINDA

İlk yerel seçimleri boykot kararı Sünni partileri marjinalleştirirken, Musul ve Tıkrit gibi en az yüzde 65′i Sünni olan Arap kentlerin il meclislerinde Sünnileri rahatsız eden bir tablo oluştu. Örneğin Musul İl Meclisi′nin 41 üyeliğinden 34′ü Kürt İttifakı′na gitti. Bu seçimde Sünni partilerin temsil gücünün artması kesin. Iraklı ve ABD′li yetkililer Sünni partilerin orantılı temsilinin siyasi istikrar için hayatî olduğunda hemfikir.

Irak′ın Sünni Cumhurbaşkanı Yardımcısı Tarık El Haşimi′nin liderliğini yaptığı Irak İslam Partisi ve Irak Ulusal Uzlaşı Projesi adıyla seçime giren Salim El Mutlak Sunni seçmenlerin oyları için yarışıyor.

Haşimi′nin Ramadi, Bağdat, Musul gibi kentlerdeki Sünniler üzerinde ciddi etkinliği var. Saddam′ın memleketi Tıkrit′te ise El Mutlak′ın seçimi önde götürmesi bekleniyor. 

TÜRKMENLER YİNE DAĞINIK

Taraf Gazetesi′nden Çetiner Çetin′in Erbil′den yaptığı analizde, 2005′teki yerel ve genel seçimlerde dağınık bir siyasi görüntü sergileyen Türkmenlerin, yerel seçimler öncesinde de dağınık bir görüntü sergilediği belirtildi. Türkmenlerin yaşadığı, Musul, Tıkrit, Diyala, Bağdat gibi bölgelerde ağırlıklı olarak Şii partileri desteklemesi bekleniyor. Türkmen nüfusunun en yoğun olduğu Musul′un Telafer ilçesinde 400 bini aşkın Türkmen var. Türkmen seçmenlerin çoğunluğunun Şii olması Şii partileri için bir avantaj olarak görülüyor.

Türkmen partilerinin bir kısmı Şii siyasi hareketi içinde. Bir kısmı El Haşimi ile hareket ederken bir kısmı Kürt İttifakı ile yerel seçime giriyor. Hiçbir ittifak içinde yer almayan Irak Türkmen Cephesi′nin (ITC) seçimde ciddi başarı sağlaması beklenmiyor. ITC′nin Musul′da iki, Tıkrit′te bir veya iki, Diyala′da ise iki sandalye kazanabileceği öngörülüyor. Hiçbir ittifaka katılmadan Türkmenler adına seçimlere giren Irak Türkmen Adalet Partisi′nin ise Musul ve Tıkrit′te ikişer üye kazanması bekleniyor.

ŞİİLER BU KEZ İTTİFAK KURMADI

2005′teki yerel seçime ittifak kurarak giren Şii partileri, bu seçimde dağınık durumda. 2006′da başbakanlığa gelen Maliki′nin zayıf ve geçici bir aktör olması bekleniyordu. Ancak ABD ile imzalanan güvenlik anlaşması ve merkezi hükümeti güçlendirme çabaları Maliki′yi Irak′taki bazı çevreler nezdinde güçlü bir lider konumuna getirdi. Maliki′nin Dava partisi, merkeziyetçi siyaseti ile Türkmenler ve bazı Sünni Arap aşiretlerin de sempatisini kazandı.

Bu açıdan bakıldığında yerel seçim aralıktaki genel seçim öncesinde, Maliki için bir sınav niteliğinde. Maliki′nin Şii seçmenlerin yoğun olduğu bölgelerdeki en büyük rakibinin, Abdülaziz El Hakim liderliğindeki Irak Yüksek İslam Konseyi olması bekleniyor. Zira El Hakim, Maliki′nin merkeziyetçi siyasetini eleştiriyor ve güneyde bir veya iki Şii federal bölgenin kurulmasını istiyor. El Hekim, Maliki karşıtı politikalarda Kürt yönetimine yakın durmaya özen gösteriyor. El Hakim yanlıları, genel seçim sonrasında Başbakanlığı almak hedefliyor. Yerel seçim bu sebeple El Hakim için de test niteliğinde. El Hakim, Şii Türkmenlerle de irtibatta. Şii Türkmenlerin El Vefa hareketi, El Hakim ile seçime giriyor. El Hakim böylece Musul′a bağlı Telafer ve Tıkrit′e bağlı Şii Türkmenlerin oluşturduğu bölgelerden de oy toplamayı hedefliyor.

Iraklı Şiiler için önemli bir isim olan Mukteda El Sadr′ın da seçimlerde, yeni kurulan ′Risaleyun′ partisini desteklemesi bekleniyor. Maliki ve ABD ordusunun Sadr′a bağlı Mehdi Ordusu′nun gücünü kırma girişimleri gerçekleşmiş gibi görünüyor. Siyasi çevreler, Mehdi Ordusu′nun eskisi gibi terör eylemlerine girişemediğine dikkat çekiyor.

Eski Başbakan İbrahim Caferi de yeni kurduğu İslami reform hareketi ile seçime giriyor. Caferi iddialı olduklarına inanıyor. Ancak Şii seçmenler nezdinde, Maliki ve El Hakim kadar oy toplaması beklenmiyor.

Şii kökenli Eski Başbakan Ayad Allavi ve partisi Irak Listesi de yerel seçimlerde iddialı. Allavi, Şii kökenli olmasına rağmen, Irak′taki laik siyasi çizgiyi temsil eden bir aktör. Allavi, laik çizgisi ile Şiilerin dışına Sünnilerden ve Türkmenlerden de oy almayı hedefliyor.

Azınlıklar için da bazı kotalar mevcut. Bağdat, Ninova ve Basra′da 3 sandalye Hristiyanlara ayrılıyor. Sebalara Bağdat′ta bir, Yezidilerle Şabaklara Ninova′da birer sandalye ayrılıyor. 

IRAK′TA KENT KENT DURUM ŞÖYLE

Çetiner Çetin′in yaptığı analizde, tüm ülke kentler düzeyinde irdelendi.

Bağdat: Savaşın ardından Bağdat′ın nüfusunun yüzde 50′den fazlasını Şiiler oluşturdu. Ancak kentin en az yüzde 35′inin Sünnilerden oluştuğu tahmin ediliyor. Bağdat′ta Şii kökenli Kürtler de var. Feyli Kürtleri olarak adlandırılan Kürtler, seçimde büyük ölçüde Şii partileri ile hareket ediyor. Bu durumda Bağdat′ta Şiiler avantajlı.

Selahattin (Tıkrit): Kent merkezi ağırlıkla Sünnilerden oluşuyor. Tıkrit′i sonradan eyalet yapan Saddam, Kerkük ve diğer kentlere bağlı Şii ağırlıklı bazı ilçeleri Tıkrit′e bağlamıştı. Bu yüzden oy dağılımı Şii ve Sünniler arasında eşit.

Diyala (Bakuba): Diyala, Sünni, Şii ve Kürtlerin bir arada yaşadığı bir kent. Sünni ve Şiiler kent merkezinde eşit durumdayken, Hanekin bölgesinde Kürtler de ciddi ağırlık oluşturuyor. Ancak Hanekin′deki Kürtlerin büyük bölümü Feyli Kürdü. Yani Diyala′da Şiilerin daha avantajlı olacağı tahmin ediliyor.

Vasit (Kut): Kut′ta nüfusun yüzde 60′ını Şiiler oluşturduğundan Şiiler daha avantajlı görülüyor.

Maysan (Amara): Kentteki Şiiler nüfusun yüzde 80′ini oluşturuyor. Siyasi gözlemciler, yüzde 20′lik dilimdeki Sünnilerin Amara′daki Şii baskısı, belirsizlik ve en önemlisi de sonradan Şiilerle problem yaşamamak için Şii partilerini destekleyebileceğini belirtiyor. Bu durumda Amara′da Şiilerin ezici bir üstünlüğü söz konusu.

Basra: Şiiler, Irak′ın denizle buluştuğu tek liman kenti ve ticari merkez olan Basra′ya kale gözü ile bakıyor. Zira kentin yüzde 80′i Şii. Azınlıktaki Sünnilerin, Şii partilerine olmasa da laik siyasi çizgi izleyen Allavi′ye oy vermesi bekleniyor. Ama Allavi′nin oy oranının Şiilerin oy oranının çok gerisinde kalacağı belirtiliyor.

Zi Kar (Nasiriye): Kentin yüzde 80′i Şii. Sünnilerin Amara′daki gibi Nasiriye′de de aynı nedenlerle Şiileri destekleyebileceği belirtiliyor.

Mutanna (Samava): Kent, Şiiler ve Sünniler için önemli zira nüfus oranı birbirine çok yakın. Sünniler Samava′da etkin olmak istiyor.

Kadisiye (Divaniye): Nüfusun yüzde 60′ı Şii, yüzde 40′ı Sünni. Seçim çekişmeli geçecek.

Babil (Hilla): Nüfusun yüzde 60′ı Şii, yüzde 40′ı Sünni. Sünniler Bağdat′a yakın durumdaki Hilla′da seçimlerde etkin olma gayretinde.

Kerbela: Kerbela, tarihsel açıdan Şiiler için büyük anlam ifade ediyor. Kerbela Şiilerin kalesi.

Necef: Necef Şiilerin ikinci kalesi ve ruhanî lider Ayetullah Seyit Ali Sistani burada oturuyor.

Anbar (Ramadi): Ramadi, ABD′nin Felluce baskını ile hatırlanıyor. Ramadi′nin yüzde 90′ı Sünni. 2005′teki Sünni boykotu nedeniyle yüzde 10′luk Şii nüfus yerel yönetime hâkim olmuştu.

Ninova (Musul): Musul, seçimlerin en renkli geçeceği bölge. Sünniler, Şiiler, Türkmenler, Şii Türkmenler, Kürtler, Yezidiler, Şebekler, Asuriler, Asurkildaniler, Ermeniler gibi birçok etnik kökenin yaşadığı bölgede propagandalar etnik kimlikler üzerinden yapılıyor.

Sünni Araplar, nüfusun yüzde 65′ini oluşturuyor. Sünni boykotu nedeniyle Musul′un yönetimi Kürt ve Şiilerin kontrolüne geçmişti. Sünniler Musul′da bu kez kazanmak istiyor. En büyük ilçe Telafer′de 400 bine yakın Türkmen yaşıyor. Ama Türkmenlerin yüzde 55′i Şii. Telafer ve Musul özelinde Şii Türkmenlerin tavrı, Türkmenlerin Irak genelinde ve Musul′daki siyasi yol haritasını bir ölçüde belirleyecek.

Geçen hafta Musul′a giden Barzani de Kürtler dışındaki halkların desteğini almak istiyor. Musul′daki tüm Kürtlerin Kürt ittifakını desteklemesi beklenmiyor. Zira Saddam devrinden beri KDP ile sorunlu aşiretler var. Bu nedenle bazı Kürt grupları merkeze yakın partilere oy verebilir. Bunun dışında Kürt ittifakında olmayan İslami Kürt partilerinin de Musul′da ciddi seçim çalışmaları var.

Dohuk: Irak′ta Bahtini, Sorani ve Havramani ve Şii kökenli Feyli Kürtleri yaşıyor. Bahtini Kürtlerinin ağırlıklı olduğu ve KDP yani Barzani′nin kalesi durumundaki kent.

Erbil: Erbil, Sorani Kürtleri, Türkmenler ve az bir oranla da Hıristiyanların yaşadığı bir kent. Şu anda Kürt yönetiminin merkezi konumunda.

Süleymaniye: Kentte, Sorani ve Havramani Kürtleri yaşıyor. Kürt nüfusunun ağırlıklı olduğu bir bölge. Talabani′nin başkanı olduğu KYB′nin kalesi.

Seçim yapılacak vilayetler ve sandalye sayıları ise şöyle: 

El Anbar. Başkenti Ramadi. Sandalye sayısı: 29 
Babil. Başkenti Hille. Sandalye sayısı: 30 
Bağdat. Başkent Bağdat. Sandalye sayısı: 57 
Basra. Başkenti Basra: Sandalye sayısı: 35 
Divaniye. Başkenti Divaniye. Sandalye sayısı: 28 
Diyala. Başkenti Bakuba. Sandalye sayısı: 29 
Kerbela. Başkenti Kerbela. Sandalye sayısı: 27 
Maysan. Başkenti: Amara. Sandalye sayısı: 27 
Muşanna. Başkenti: Samava. Sandalye sayısı: 26 
Necef. Başkenti Necef. Sandalye sayısı: 28 
Ninova. Başkenti Musul. Sandalye sayısı: 37 
Selahaddin. Başkenti Tikrit. Sandalye sayısı: 28 
Vasit. Başkenti: Kut. Sandalye sayısı: 28 
Zi kar. Başkenti: Nasıriye. Sandalye sayısı: 31 

Dunyabulteni

Siyaset, 01 Şubat 2009 00:00