Yemen'de Son Durum

Tunus ve Mısır’daki iktidar değişikliğinin ardından alevlenen Yemen muhalefet hareketinin yaklaşık dört aydır gerçekleştirdiği protesto gösterileri, Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih’in tedavi için Suudi Arabistan’a girmesinin ardından hala devam etmektedir. Cuma günü gösterilerinin ülkenin birçok yerine yayılmasına ek olarak, ülkede bazı yerlerin El-Kaide’nin kontrolü altına geçtiği iddialarıyla Yemen’deki durum bölge ve uluslararası gündemde güvenlik açısından daha fazla gündem kaplamaya başlamıştır.(1) Pek çok kişi devlet ile göstericiler arasında çıkan çatışmalarda hayatını kaybetmiş ve ülkede önemli bir etkiye sahip olan Haşid aşiret konfederasyonu ile rejim kuvvetleri arasında silahlı çatışmalar yaşanmıştır. Suudi Arabistan başta olmak üzere Körfez ülkeleri için önemli bir güvenlik sorunu potansiyeli taşıyan Yemen’deki gelişmelerin bir an önce çözüme ulaştırılması için Körfez İşbirliği Konseyi öncülüğünde ortaya konan çözüm arayışları ise Salih’in karşı koyması ile sonuçsuz kalmıştır. 22 Mayıs’ta Devlet Başkanı Salih ile görüşme yapmak üzere ülkede bulunan KİK Genel Sekreteri Abdulatif El-Zayani ve ona eşlik eden Batılı heyetin, başkent Sanaa’daki Birleşik Arap Emirlikleri Büyükelçiliğinde Salih yanlısı silahlı bir grup tarafından sarılması üzerine KİK inisiyatifinde gerçekleştirilen arabuluculuk faaliyetleri rafa kaldırılmıştır. KİK’in önerdiği ve AB ve ABD tarafından desteklenen çözüm önerisi ana hatları ile Devlet Başkanı Salih’in görev ve yetkilerini yardımcısına devrederek 30 gün içinde istifa etmesi, muhaliflerin liderliğinde bir koalisyon hükümeti kurulması ve istifanın ardından 60 içinde Devlet Başkanlığı seçimlerini yapılmasını içermektedir. Başka ülkelerin Yemen’in iç işlerini karışmalarına izin vermeyecekleri yönündeki açıklaması ile üçüncü kez reddedilen çözüm önerisi, Salih’in Suudi Arabistan’a gitmesi ile yeniden gündeme taşınmıştır. (2)
 
3 Haziran günü Devlet Başkanlığı Sarayına yapılan roket saldırında Devlet Başkanı ile birlikte pek çok kişi yaralanmıştır.(3) 5 Haziran günü ise Salih, tedavi amacıyla Riyad’a geçmiştir.(4) Devlet Başkanı Salih’in durumuna dair net bilginin Suudi yetkililerince teyit edilmemesinin yanı sıra durumunun Yemenli yetkililerin belirttiğinden daha ciddi olduğu düşünülmektedir. Salih’in ses kaydı dışında görüntüsünün henüz yayınlanmamış olması ve tedavi için Riyad’a gitmek zorunda kalması bu yöndeki kanıyı güçlendirmektedir. Öte yandan Salih’in en kısa sürede ülkeye döneceğini açıklama yapılması ise bu konudaki muğlâklığı desteklemektedir. (5)
 
5 Haziran günü Devlet Başkanı Salih’in tedavi amacıyla ülkeyi terk etmesi muhalifler tarafından coşkuyla karşılanmıştır. El-Ahmer aşiretinin etkili olduğu Haşid Aşiret Konfederasyonu Pazar günü Salih’in ülkeyi terk etmesinin hemen ardından ateşkes ilan etmiş ve resmi yetkililer muhalifler ile görüşmelere başlanacağını duyurmuştur. (6)
 
AB ve ABD’de ise 6 Haziran günü Yemen’de iktidar değişimini destekleyen açıklamalar yapılmıştır. ABD Dışişleri Başkanı Hillary Clinton Yemen’e dair yaptığı açıklamada demokratik, güvenli ve barışçıl yönde “acil bir iktidar değişikliğinin” yapılması gerektiğini belirtmiştir. Benzer bir şekilde AB Dış İlişkiler Şefi Caşerine Ashton da “Suudi Arabistan’da bulunan Salih’in ülkede değişime olanak tanıyacağını umduklarını” söylemiştir.(7) Aynı gün Sanaa, Taiz ve Dhamar’da geçici hükümet kurulması talebiyle gösteriler düzenlenmiş, Taiz’deki gösterilerde devlet güvelik güçleri ile göstericiler arasında çatışma çıkmıştır. Öte yandan gene pazartesi günü El-Ahmar başta olmak üzere ülkenin başta gelen muhalif aşiretlerinin evleri ve ofisleri basılmış ve operasyonlar düzenlenmiştir. Taiz’de devletin kontrolü yitirdiğine dair iddialar ise remi kanallar tarafından reddedilmektedir. (8)
 
Devlet ve muhalifler arasında gerçekleştirilmesi planlanan görüşmeler ise hala yapılmamıştır. 7 Haziran günü Ortak Muhalefet Bloğu sözcüsü Muhammet Kahtan yaptığı açıklamada böyle bir görüşmenin henüz gerçekleşmediğini söylemiş ancak önümüzdeki iki gün içerisinde böyle bir görüşmenin yapılacağını umduklarını belirtmiştir. Ayrıca Muhammet Kahtan, Ortak Muhalefet Bloğu’nun ülkedeki kan gölünü durdurmak için elinden geleni yapacağını da belirtmiştir. (9)
 
Son yaşananlar ışığında Yemen’de olası gelişmeler konusunda pek çok husus tartışılmaktadır. Öncelikle Devlet Başkanı Salih’in Suudi Arabistan’a geçmesinin, teorik olarak KİK’in sunduğu çözüm sürecini başlattığı yönünde bir yorum bulunmaktadır. Bu yorum bölgede bulunan uzmanlar tarafından dile getirilmekle birlikte 5 Haziran günü başlayan ve geçici hükümeti kurulmasını talep eden gösterilerin de odak noktasındadır.
 
Ancak Mansur Hadi’nin ülkedeki pozisyonunun bu süreç için yetersiz kaldığı görülmektedir. Hükümet Sözcüsünün pazartesi günü Salih’in döneceğine yönelik yaptığı açıklaması da bu yönde okunabilmektedir. Benzer bir şekilde pazartesi gününden itibaren aşiretlere yönelik operasyonlar ve göstericilere yönelik güvenlik güçlerini şiddet kullanmaya devam etmesi, Devlet Başkanı Salih’in uyguladığı politikaların henüz terk edilmediğini göstermektedir. Ayrıca Salih’in yakın akrabalarının güvenlik ve orduda önemli pozisyonlarda bulunması da iddia edilen sürecin başlaması önünde büyük bir engel olarak durmaktadır. Devlet Başkanlığı Muhafız Birliklerinin başında bulunan Salih’in oğlu Ahmet’in – ki kendisi Salih’in en önemli varisi olarak gösterilmektedir- Sarayda kontrolü ele alması ve Muhsin Hadi’nin saraya girmesine izin vermemesi, Hadi’nin rejim içerisinde sınırlandırıldığını göstermektedir. Benzer bir şekilde ordu ve güvenlikte önemli mevkilerde bulunan Salih’in kuzenleri de Hadi ve olası geçiş süreç önemli kısıtlamaları da temsil etmektedir. (10)
 
Suudi Arabistan’da bulunan Ali Abdullah Salih’e Suudlu yetkililer tarafında baskı yapılacağı tahmin edilmektedir. Ancak Salih’in Devlet Başkanlığı’ndan vazgeçmesi, bu durumun oğulları ve kuzenleri tarafından kabul edileceği anlamını taşımamaktadır. AB, ABD ve Körfez İşbirliği Konseyi’nin girişimlerini yoğunlaştıracağı Yemen’de çözüm arayışları için yoğun bir süreç bulunmaktadır.
 
Nebahat Tanrıverdi, ORSAM Uzman Yardımcısı

Dipnotlar
 
1- Yemen'deki Çatışma ve El Kaide, Sercan Doğan, ORSAM, http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=2017
2- Saudis may be key to a Yemen solution: analysts, DAWN, http://www.dawn.com/2011/06/08/saudis-may-be-key-to-a-yemen-solution-analysts.html
3- Saleh Hurt as Shell Lands inside Presidential Palace,  Yemen Post, http://yemenpost.net/Detail123456789.aspx?ID=100&SubID=3646&MainCat=3
4- Government Says Saleh in Saudi for Normal Check Ups, Yemen Post, http://yemenpost.net/Detail123456789.aspx?ID=100&SubID=3650&MainCat=3
5- Is Saleh gone for good?, Aljazeera, http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/06/20116543035728416.html ; Yemen Uncertainty Grows; Leader’s Burns Called Severe, NYTimes, http://www.nytimes.com/2011/06/08/world/middleeast/08saleh.html?pagewanted=2&_r=1
6- Tenuous truce in Yemen amid uncertainty, Aljazeera, http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/06/20116644232347525.html
7- US calls for 'immediate transition' in Yemen, Al Jazeera, http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/06/2011662028897374.html ; Yemen, and şe trouble wiş 'democratic transition', The Guardian, http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2011/jun/07/yemen-politics-democratic-transition?CMP=twt_gu
8- Massive Demos Urge to Form Transitional Council in Yemen, Yemen Post, http://yemenpost.net/Detail123456789.aspx?ID=3&SubID=3663&MainCat=3 ; 10 Dead in Missile Attack against House of Hamid Al-Ahmer in Sana'a, Yemen Post, http://yemenpost.net/Detail123456789.aspx?ID=100&SubID=3648&MainCat=3
9- Opposition Did not meet Vice President, Yemen Post, http://yemenpost.net/Detail123456789.aspx?ID=3&SubID=3666&MainCat=3
10- Yemen, and şe trouble wiş 'democratic transition', The Guardian.

Analiz, 09 Haziran 2011 06:22