Azerbaycan Cumhuriyeti 93 Yaşında!

1918 yılı başlarında Stephan Şamuyan başkanlığındaki Ermeniler üç gün içerisinde sadece Bakü'de üç bin Azerbaycan Türkü'nü katletmiştir. Guba ve Şamahı kentlerinde de yine kıyımlar yapılmıştır. Ermeni Şamuyan 13 Nisan 1918 tarihinde Lenine yazmış olduğu mektubunda: Düşman yok edildi, demiştir. İngiltere'nin Bakü Büyükelçisi de Londra'ya gönderdiği telgrafta: Bakü'de ölülerden başka Müslüman kalmadı, şeklinde olayın vahâmetini gözler önüne sermiştir.

Azerbaycanlıların bu zor dönemlerinde Türk Ordusu yardım elini uzatmış, Doğu Cephesi Kumandanı Kazım Karabekir Paşa, Enver Paşa'nın kardeşi Nuri Paşa'yı 15 bin kişilik kuvvetle Nahçivan üzerinden Bakü'ye göndermiştir. Bakü'yü alan Türk Askeri Mehmet Emin Resulzade'nin önderliğinde ve Feşali Han Foyiski başbakanlığında Müsavat Hükümeti'ni, Milli Azerbaycan Şurası'nda şura kararı ile resmen kurmuştur.

28 Mayıs 1918'de kurulan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin başkenti Gence idi. Yeni kurulan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin Başkenti Gence iken Azerbaycan hükümeti Türkçe'yi devletin resmi dili ilan etmiştir. Yeni kurulan devletin başkanlığına Mehmet Emin Resulzade, Meclis başkanlığına Rusya Müslümanları dayanışma Başkanı Ali Merdan, Başbakanlığa ve Dışişleri Bakanlığına Feşali Han getirilmiştir. Daha sonra Bolşeviklerin elindeki Bakü şehri Türk Askeri tarafından alınarak Azerbaycan'ın yeni başkenti yapıldı.

Yeni Hükümet dış saldırılara karşı kendini koruyabilmek için 20.000 kişiden müteşekkil bir Azeri Ordusu kurulmuştur. Eğitim ve öğretim işleri için Türkiye'den öğretmen getirtilmiştir. Böylece yeni kurulan Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkiye arasında ilişkiler çok yönlü olarak gelişmeye başlamıştır.

Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşu Azerbaycan Türklerinin devletçilik tarihinde bir dönüm noktası olmuştur. 1 yıl 11 ay 29 gün bağımsız kalan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti milli devlet kurmada önemli başarılar kazanmıştır. Cumhuriyet, Azerbaycan'ın toprak bütünlüğü uğruna sürekli mücadele etmiştir. Milli ordunun kurulması ve milli kültürün geliştirilmesi için yoğun çaba sarf etmiştir. Milli Azerbaycan Hükümetinin faaliyetlerinin en önemli öğretici yönü Feşali Han Foyiskynin şu sözlerinden kolayca anlaşılmaktadır : Hükümetin faaliyetlerinde ne kadar eksik ve kusurlar olmuşsa da, yol gösteren ışıklı yıldızı bu olmuştu: Milletin hakkı, istiklâli ve faydası!.

Ruslar, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasını kabullenememişlerdir. Azerbaycanın başkenti Bakü'yü Anadolu'daki Türklerin istiklal mücadelesine destek veriyor bahanesi ile işgal etmişlerdir (27 Nisan 1920) İşgal ile Ruslar her girdikleri Azeri yerleşim yerinde yağmalama, şiddet ve vahşet uygulamışlardır. 27 Nisan 1920 günü Azerbaycan tarihine Kara Gün olarak geçmiştir. Azerbaycanı işgal eden Rusya, Cumhuriyet Döneminde kazanılan hakların tümünü iptal etmiş, Azerbaycan Halk Komiserleri Sovyetini kurarak başına Neriman Nerimanovu getirmiştir. Böylece Müslüman Dünyasında kurulan ilk cumhuriyet olan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti tarihe karışmıştır.

Gündem, 28 Mayıs 2011 10:03