The Guardian: Türkiye, çığır açan bir dönüşümün eşiğine geldi

Referandum sonuçlarıyla ilgili geniş bir değerlendirmede bulunan İngiliz The Guardian gazetesi, evet sonucuyla birlikte Türkiye'nin çığır açan bir siyasi dönüşümün eşiğine geldiği yorumunu yaptı. Yüzde 58 sonucunun tahminlerin de ötesinde yüksek olduğuna dikkat çeken gazete, bunun Başbakan Recep Tayyip Erdoğan için bir zafer olduğunu yazdı.

Haberde, yeni getirilen anayasa değişikliklerinin Avrupa Birliği (AB) normları çerçevesinde hazırlandığı hatırlatıldı. Türkiye'de bütün siyasi partilerin yeni bir anayasanın hazırlanması konusunda hemfikir olduklarını yazan gazete, ancak bu konuda da tam bir mutabakatın sağlanmasının hem siyasi partiler hem de seçmenler için çok zor göründüğüne vurgu yaptı.

Kılıçdaroğlu'nun oy kullanamamasını 'küçük düşürücü' olarak niteleyen The Guardian'da, "Referandum sonuçları CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu için kişisel bir yenilgi oldu. Daha da küçük düşürücü olanı da, Kılıçdaroğu'nun oyunu kullanamamasıydı" ifadeleri yer aldı. Referandumla gelen anayasal değişikliklerin, savcı ve hakimlerin atanmasında yürütmeye daha fazla güç verdiğini yazan The Guardian, aynı iktidar partisi AK Parti'nin iki yıl önce anayasa mahkemesi tarafından kapatmayla yüz yüze geldiğini anımsattı.

Haberin devamında, Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilgili ise şu ifadelere yer verildi: "Son 50 yılda 4 darbe yapan ordu, bu değişikliklerle birlikte etkisini daha da yitirecek. Artık ordu mensupları, AB normları çerçevesinde disiplin suçları dışında işledikleri suçlardan ötürü sivil mahkemelerde yargılanacaklar."

The Times: Halk 'evet' dedi, ordu savaşı kaybetti

İngiltere'nin önemli gazetelerinden The Times, referandum sonucunu "Ordu savaşı kaybetti" şeklinde yorumladı. Halkın, beklenenin de ötesinde bir yüzde ile evet dediğini yazan gazete, bu sonucun Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın elini güçlendirdiğini savundu.

Erdoğan'ın, "Artık ileri demokrası yolunda büyük bir barajı aşmış bulunuyoruz. Evet diyen de hayır diyen de bugün kazandı" sözlerine yer veren gazete, AK Parti'nin her ne kadar gücünü tescil etse de hem Türkiye'de, hem de Avrupa'da Avrupa Birliği reformlarında görülen yavaşlamadan dolayı sık sık eleştirildiğini iddia etti.

Haberde, yeni anayasa değişiklikleriyle birlikte kadın ve işçi haklarının genişletildiği, siyasi partilerin kapatılmasının güçleştirildiği, askeri mahkemelerin yetkilerinin azaltıldığı ve darbeci askerlerin yargılanmasının önünün açıldığı belirtildi. 2007 yılında ordu tarafından verilen e-muhtura'yı anımsatan gazetede, "Ordu bu muhtıra ile siyasete müdahale ederek Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün adaylığına karşı çıkmıştı. Hemen ardından yapılan genel seçimlerde yine halk AK Parti'ye desteğini göstererek artık ordunun siyasete müdahalesini istemediğini ortaya koymuştu" ifadelerine yer verdi.

Referandumda oy kullanma oranının yüzde 77 civarında olduğunu aktaran gazete, 'hayır' kampanyası yürüten CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu'nun oy kullanamadığına vurgu yaptı.

The Independent: Erdoğan, yeni bir askeri darbeyi imkansız kıldı

İngiltere'nin önemli gazetelerinden The Independent, referandum sonuçlarını "hükümetin zaferi" olarak yorumladı. Gazete, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın Avrupa Birliği (AB) reformlarının yardımıyla yeni bir askeri darbeyi neredeyse imkansız hale getirdiğini savundu.

1980 askeri darbesinin ardından hazırlanan anayasanın, yapılan referandum ile önemli bir kısmının değiştirildiğini aktaran The Independent, darbenin 30. yılında yapılan referandumda yüzde 58 evet çıktığını bildirdi. Haberde, darbe sırasında 600 bin kişinin gözaltına alındığı, 450 kişinin hayatını kaybettiği ve birçok kişinin de kayıplara karıştığı hatırlatıldı. Gazete, yeni anayasa değişiklikleriyle, artık disiplin suçları dışında suç işleyen askerlerin sivil mahkemelerde yargılanacaklarını, siyasi partilerin kapatılmasının güçleştiğini ve yürütmenin bazı yetkilerinin genişletildiğini yazdı.

Referandumun önümüzdeki yıl yapılacak genel seçimlerin de bir ön işareti olarak görüldüğünü yazan gazete, yeni bir zafer kazanan AK Parti'nin 2002 yılından bu yana iktidarda olduğunu, ordunun siyaset üzerindeki gücünü kırdığını ancak CHP tarafından laikliği ortadan kaldırmakla suçlandığını aktardı.

Haberde, "Her ne kadar referandumdan AK Parti zaferle ayrılmış olsa da CHP ile AK Parti arasındaki sıkı atışmanın ileriki aylarda da devam edeceği" iddia edildi. Ordu ile AK Parti arasında zaman zaman gergin dönemlerin yaşandığını vurgulayan gazete, "Ancak referandumla birlikte ordu iyice altta kaldı ve referanduma da tabi müdahale etmedi. AB reformları, Erdoğan'ın ordunun gücünü kırmasına yardımcı oldu. Erdoğan, yeni bir askeri darbeyi de neredeyse imkansız kıldı" ifadelerine yer verdi.

Hollanda basını: Türkiye'de çoğunluk tartışmalı anayasa değişikliğini onayladı

Hollanda basını, anayasa değişikliği referandumunu yakından izledi. Sonucun yüzde 58 ile 'evet' çıkması, gazetelerin internet sayfalarında geniş olarak yer aldı.

De Volkskrant: "Muhalefet son haftalarda anayasa değişikliklerine karşı şiddetli kampanyalar yaptı. Ana muhalefet partisi CHP, Erdoğan'ın bir manevra gücüyle yargıyı kontrol altına almak istediğini iddia ediyor. Fakat Erdoğan için sonuç büyük bir zafer. Referanduma katılım oranı yüksek oldu. Seçmenlerin yüzde 77'si sandığa oy kullanmak için gitti. Ancak Türkiye'nin güneydoğusundaki birçok ilde katılım çok düşüktü."

NRC Handelsblad: "Erdoğan bu değişiklik paketi ile silahlı kuvvetlerin yetkilerini azaltmak istedi. Ayrıca bu değişiklik ile Türkiye, Avrupa Birliği'ne üyelik için daha uygun olacak."

De Telegraaf: "Referandumda yüzde 58 çoğunluk, yargıç ve asker gücünü azaltmak için, yüzde 42 ise askeri diktatörlüğü savunmaktan yana oy kullandı. Bu sonuç, MHP açısından büyük bir hayalkırıklığı oldu. Hollandalı Türkler de gümrük kapılarında oy verdi. Hiç de azımsanacak sayıda değillerdi."

Ria Novosti: Halkın çoğunluğu Erdoğan'ın reformlarını destekledi

Anayasa değişikliği referandumunda halkın yüzde 58'inin evet yönünde oy kullanması, Rus basınında geniş yer buldu. Ria Novosti haber ajansı, seçim sonuçlarını, "Türk halkının çoğunluğu Erdoğan'ın reform paketine destek verdi" şeklinde duyurdu.

1980 darbesinden sonra oluşturulan anayasada 26 değişikliğin yapılarak referanduma gidildiği kaydedilen haberde, "Değişiklikler özellikle hukuk alanında değişiklikler getiriyor. Anayasa Mahkemesi ile Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun yapısı değişiyor. Askerlerin sivil mahkemelerde yargılanabilmesinin önü açılıyor. Ombudsmanlık kurumu geliyor ve devlette çalışanlara toplu sözleşme hakkı veriliyor" bilgisi yer aldı.

Ajans, AK Parti'nin referandum mitingilerinde, anayasada yapılan değişikliklerin Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne tam üyelik ve demokratikleşme yolunda önemli kazanımlar sağlayacağı yönünde vurgu yapıldığına dikkat çekti. "Temmuz 2011'de yapılacak parlamento seçimleri öncesi yapılan referandum büyük stratejik önem arz edecek" tespitinde bulunan Ria Novosti, paket reddedilmiş olsaydı Erdoğan kabinesinin pozisyonunun zayıflayacağını savundu.

Çin medyası: Türkiye'nin anayasa reformu referandum testini geçti

Çin medyasında referandum sonucuyla, Türkiye'nin anayasa değişiklik paketi ve Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AK Parti) popülarite testini geçtiğini belirtildi.

Çin'in resmi haber ajansı Xinhua'nın abonelerine geçtiği referandum haberi, Çin'in basınında geniş yer buldu. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın referandum sonrası, halkın yüzde 58'inin ''Evet'' yüzde 42'sinin ''Hayır'' oyu kullandığı açıklamasına ve burada verdiği mesajlara yer veren Çin medyası, Erdoğan'ın yeni bir anayasa hazırlıklarına başlayacağı söylemine değindi.

AK Parti'nin değişmesinin teklif ettiği anayasanın 1980 askeri darbesinin ürünü olduğu kaydedilen haberde, Avrupa Birliği'nin (AB), birliğe girmeye çalışan Ankara'ya, sivil hakların genişletilmesi ve askeri gücünü kesmesi için anayasayı yenileme çağrısında bulunduğu da ifade edildi.

Haberde, AK Parti tarafından teklif edilen değişiklik paketinin yargı ve muhalefetin büyük tepkisini çektiği ve muhalefetin, "Bu, AK Parti'nin yargı ve diğer devlet kurumlarını ele geçirerek, bunları daha çok kontrol etme girişimi" iddialarına yer verildi. AK Parti'nin de, AB standartlarına uyum çerçevesinde Türkiye'deki demokrasi ve insan haklarının geliştirilmesi için yürürlükteki anayasayı değiştirmesi gerektiğini savunduğu anlatılan haberde, AB'nin Türkiye raportörü Ria Oomen-Ruijten'in pazar günü yapılan referandum sonucunu memnuniyetle karşıladığı sözleri yer aldı.

Analizcilerin, sonuçların gelecek yaz yapılacak seçimler öncesi halkın AK Parti'ye verdiği desteği gösterdiğini yorumuna da yer verilirken, Erdoğan'ın "Şimdi üstünlerin hukuku değil, hukukun üstünlüğü dönemi başlamıştır." sözüne vurgu yapıldı.

Haberde, referandumda CHP ve MHP'nin ''Hayır'', BDP'nin de boykot kampanyası yürüttüğü ifade edilirken, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin Erdoğan'ı ve referandumu eleştiren ifadelerine değinildi. Çin basınında ayrıca yeni anayasanın getirdiği değişikliklerden de bahsedildi.

Çin Uluslararası Radyosu'nun internet sitesindeki referandumla ilgili haberde ise "Türkiye'de anayasa değişikliği paketine "Evet" dendi" başlığı kullanıldı.

Haberde, Erdoğan'ın referandum sonucunu demokrasinin zaferi olarak nitelediği kaydedilirken, AK Parti'nin, Anayasa'da yapılan değişikliklerin, Türkiye'deki demokrasi ve insan hakları mevzuatının AB kriterlerine uyumlu hale getirmeyi amaçladığı dile getirildi. Radyonun haberinde, yeni değişikliğin neler getirdiğine de değinildi. Anayasada adalet sistemi, sendikaların hak ve özgürlükleriyle yükümlülükleri, kadın, çocuk, yaşlı ve bedensel engellilerin haklarının korunması da dahil olmak üzere toplam 26 maddede değişiklikler yapıldığı hatırlatılan haberde, "AK Parti, yapılan değişikliklerin çoğunun, AB'nin ilgili mevzuatıyla uyumlu olacağını ve böylece Türkiye'nin AB'ye katılım sürecinin hızlandırılmasına yardım edeceğini öne sürüyor. Başbakan Erdoğan, anayasada yapılan değişikliklerle, yoksulların hak ve çıkarlarını korumanın ulusal ve toplumsal istikrara yarar sağlayacağını söylüyor. " denildi.

İsveç medyası: Türkiye'deki referandum sonucu, AB yolunda doğru bir adım

İsveç gazeteleri, Avrupa Birliği (AB) yetkililerinin seçim değerlendirmelerini aktararak, Türkiye'deki referandumda 'Evet' çıkmasını AB yolunda doğru bir adım olarak değerlendirdi.

İsveç'in çok satan gazetelerinden Aftonbladet, "Türkiye, anayasanın değiştirilmesine 'Evet' dedi" başlığıyla verdiği haberde, Türkiye'nin yüzde 58'inin referandumda 'evet' dediğini belirterek, "Bu sonuç, AB'nin ve Türk hükümetinin umut ettiği sonuçlardı." ifadelerini kullandı. AB'nin 'Evet' yönündeki beklentileri olduğunu vurgulayan gazete, İsveç Dışişleri Bakanı Carl Bildt'in de AB Parlamentosundaki, "Türkiye'deki demokratikleşme süreci için, hem Kürt sorunu, AB üyelik süreci için bu referandumdan 'Evert' çıkmasını umut ediyorum" açıklamalarına da yer verdi.

Seçimden önce de Türkiye'deki referandumu yakından takip eden ve bazı yorumlarda bulunan Aftonbladet, referandumun Türkiye için büyük önem taşıdığını kaydederek, 'Evet' ile Türkiye'nin AB'ye daha çok yaklaşacağını ifade etmişti. Dış haberler sayfasında yer alan Wolfgan Hanson imzalı bir değerlendirme yazısında, "Türkiye AB'ye bir adım daha yaklaşırken, sırada daha bir dizi reformların olması gerekiyor. Hayırcılar, askerin gücü azalırsa, Türkiye'nin daha çok İslamileşeceği korkusunu taşıyor. Ama eğer oylamalardan gerçekten de 'Hayır' çıkarsa, Türkiye'nin AB süreci daha da uzayacaktır." denilmişti.

SVD Gazetesi ise "AB, bu olayı: 'Doğru hedefe yönelik bir adım' şeklinde yorumluyor" diye kaydetti. Sydsvenskan isimli gazete ise, İzmir gibi sahil şehirlerinde 'Hayır' oylarının çıkmasına dikkat çekerken, Diyarbakır gibi doğu şehirlerinde yüzde 94'lere varan bir şekilde 'Evet' denilmesinin altını çizdi, İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlerde ortada bir oy gelmesini "Büyük şehirler tam kararını veremedi" yorumunu yaptı.

İsveç'in çok satan gazetelerinden bir diğeri olan DN (Dagensnyheter) ise "AB yolunda önemli bir adım. Bir tarafta hükümet, diğer tarafta ise bütün partiler vardı." diye yazarken, AB yetkililerin 'bunun doğru bir adım' olduğuna dair açıklamalarını sayfalarına taşırken, Dışişleri Bakanı Bildt'in cumartesi günkü 'Evet' beklentilerine dair ifadelerini aktardı.

Seçimlerden önce, sitesinde de yer alan oylama değerlendirmelerinde ise DN, "Türkiye'deki generallerin gölge yönetiminin sonu mu?" başlıklı yazıda, bu oylamanın, Türkiye'yi AB'ye daha çok yaklaştıracağı belirtilirken, eski İstanbul Başkonsolosu İngmar Karlsson'un görüşlerine de yer vermişti. Söz konusu değerlendirme yazısında Karlsson, "Türkiye'deki hukuk, müşiş Kemalist ve ülkeyi halktan koruma zihniyetine dayalı. Muhalefet, her türlü değişime karşı, bunu da sınıfsal gücün düşüşü olarak görüyor, örneğin askeriyenin gücünün…" dediği aktarılmıştı. Yazıda ayrıca Karlsson'un, "8 yıldır hükümette olan AK Parti, laik rejimin, demokratikleşme ve Avrupaileştirme konusunda şimdiye kadar yaptıklarından çok daha fazlasını yapmıştır." dediği kaydedilmişti.