"Malatya Arapgir İlçesine bağlı Onarlı Köyü, tarihi, kültürel ve inançsal varlıklarıyla, Anadolu topraklarında çok önemli bir konuma sahiptir. Özellikle, günümüzde Cemevleri statüsünün tartışılmakta olduğu bu günlerde, bu köyde bulunan tarihi Cemevi, aslında bütün tartışmaların ne kadar gereksiz ve anlamsız olduğunu bizlere bir kez daha göstermektedir.

Her ne kadar Devletin resmi dini temsilcisi olan Diyanet İşleri Başkanlığı, Anayasa’nın 136 maddesinde belirtildiği üzere, “Genel İdare içerisinde yer alan Diyanet İşleri Başkanlığı, laiklik ilkesi doğrultusunda, bütün siyasi görüş ve düşüncelerin dışında kalarak ve milletçe dayanışma ve bütünleşmeyi amaç edinerek, özel kanunda gösterilen görevleri yerine getirmekle mükelleftir demiş olmasına karşın”, Bu kurum, Anayasal tanımların dışına çıkarak, Devletin resmi dini ideolojisi olan, egemen Sünni temsilcisi olduğunu her fırsatta yinelemekte ve dile getirmektedir. Bununla da kalmayıp, aslında anayasa gereği, tarafsız olması gerekirken, Alevilerin inanç ve ibadet yerleri olan Cemevleri’ni yok sayma gibi, bir gaflet içerisine de düşmektedir.

Türkiye’de altı Bakanlık bütçesinden daha fazla, 6 milyar dolar civarında bütçesi olan, yüz binin üzerinde çalışanı ve bünyesinde birçok akademisyen, teolog ve sosyolog çalıştıran ve inançsal konularda kendilerince çeşitli araştırmalar yapan veya yaptıran Diyanet İşleri Başkanlığı; her nedense, Arapgir/Onarlı Köyüne gidipte, burada ne var ne yok merak etmedikleri gibi, bu konularda bilgi sahibi olduklarını da sanmıyoruz. Eğer, Onarlı’ya gidebilmiş olsalardı, köyün doğal güzelliği yanında, tarihi, kültürel hatta inançsal birçok yapılarla karşılarlaşabileceklerdi. Böylece, mevcut bilgilerine yeni bir takım bilgiler daha ekleyecekler, hatta bazıları, kendi öğretilerini sorgulama cesaretini dahi gösterebilecekler ve sonuçta Alevi inancı ibadet mabedi olan, Anadolu’daki ilk Cemevi’ni de böylece görmüş ve tanımış olacaklardı…

Oğuz’un Bayat boyundan olan Şeyh Hasan’ın 1224 yılında “Büyük Ocak Tekkesi” olarak yaptırdığı ve içerisinde Cem ibadetlerinin yapıldığı mekân, hala günümüzde dim dik ve inadına gururla ayakta durmaktadır.

Hüseyin Doğan Dede’nin, aramızdan ayrılışının 30 yılını anma etkinlikleri programı çerçevesinde; Malatya’ya gitmişken, Onarlı Köyünü ve Şeyh Hasan Türbesini elbette görmemiz gerekirdi. Bu anlayış ve düşünce içerisinde, Onarlı Köyü’ne gittik. Köyün Baharın güzelliğiyle oluşan, olağanüstü manzara bütünlüğü yanında, antik dönemden bu yana gelen kaya mezarları, köyün bir antik yerleşim yeri olduğu gerçeğiyle de tanışmamıza vesile oldu. Köye girişte 78 yaşında bulunan Elif Teyze’nin, 35 yıl önce Hakka yürüyen kocasını, evinin kapısının önünde anar ve bekler görürken ki! hali,doğrusu bizleri büyüledi…..Bizleri büyülüyen ve bir başka gerçek ise; Şeyh Hasan’ın 1224 yılında, Cemevi olarak yaptırmış olduğu “Büyük Ocak Tekkesi” oldu.

Büyük Ocak Tekkesi Şeyh Hasan’ın Onar Köyü’nde yaptırmış olduğu Cem evi binasının adıdır. Şeyh Hasan 1224 yılında 12 direkli bir çadır görünümünde inşa ettirdiği Sultan Onar Cemevi, Orta Asya Gök Tapınaklarına benzemektedir.15X17 m2 lik boyutta olup, 2,5 metreyüksekliğinde,1,5 metre kalınlığında taş duvarlar üzerine bindirilmiştir. Yedi kat gökyüzünü ifade eden kırlangıç çatı,12 İmamı sembolize eden 12 direk üzerine kubbemsi bir şekilde oturtulmuştur. Koşbaşlı direkler üzerine kalın hatıl Ağaçlar atılarak birbirlerine tutturulmuştur. Yine kubbemsi damın orta yerlerine yakın bölümünde, diğer direklerden daha kalın ve siyah üzerinde kahve kızıl benekleri olan “Karadirek” denen kutsal sayılan bir ağaç direk bulunmaktadır. Kara direk’in Gök tapınak’larda simgeleşen kutup yıldızı ve Varlık Birliğini sembolize eden düşünceyi ifade etmekte olduğu hala yerel halk tarafından inanılmaktadır. Günümüzde, insanların dileklerinin gerçekleşmesi için, Karadireğe, her türlü dışsal etkenlerden sıyrılarak büyük bir sıdk duygular içerisinde sarıldıklarına tanıklık edebilirsiniz. Oniki direkin, on iki İmamları ifade etmesi yanında, oniki hizmet sahiplerini ve oniki post makamını da sembolize etmekte olduğu yerel halk tarafından ifade edilmektedir.

Cemevi bir kültür merkezidir, Cemevi bir alt kültürün görünümüdür. Eğer Aleviler ibadet yapmak istiyorlarsa, buyursun Camiye gelsin diyenlere, aslında tek önerimiz, gelip Onarlı Köyünü ve Eskişehir, Seyitgazi’deki Sultan Sücüattin Köyünde, 1230 tarihlerinde yapılmış olan Cemevini, görmelerini içtenlikte tavsiye ederiz.

Aslında başka sözede hacet yoktur."

Derleyen ve fotoğraflar: Dursun Altınay

Kaynak: İsmail Onarlı, Şeyh Hasan Aşireti

(Anayurt’tan Anadolu’ya)